Uroczystość ta powstała z inicjatywy bł. Honorata Koźmińskiego, który po upadku Powstania Styczniowego starał się zjednoczyć naród wokół Królowej Polski - Maryi. Wraz z ówczesnym przeorem Jasnej Góry, o. Euzebiuszem Rejmanem, wyjednał on u św. Piusa X ustanowienie w 1904 r. święta Matki Bożej Częstochowskiej. Papież Pius XI rozciągnął w 1931 r. ten obchód na całą Polskę oraz zatwierdził nowy tekst Mszy świętej i godzin kanonicznych.

Uroczystość Najświętszej Maryi Panny Częstochowskiej to jedno z głównych świąt Maryjnych na Jasnej Górze, obok uroczystości Najświętszej Maryi Panny, Królowej Polski (3 maja); wspomnienia Najświętszej Maryi Panny z góry Karmel (16 lipca); odpustu Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny (15 sierpnia) i święta Narodzenia Najświętszej Maryi Panny (8 września). Ma ona przede wszystkim charakter dziękczynienia za szczególną rolę Maryi w dziejach całego narodu, jest też wyrazem czci dla jasnogórskiego Obrazu Matki Bożej.