„To, co mnie naj­bar­dziej zdu­miewa, ale tak rado­śnie zdu­miewa, to fakt, że tą formą spra­wo­wa­nia litur­gii, która wcale nie jest pro­sta, naj­bar­dziej inte­re­sują się mło­dzi ludzie” — powie­dział ksiądz biskup Wie­sław Mering po Mszy św. solen­nej w nad­zwy­czaj­nej for­mie rytu rzym­skiego, odpra­wio­nej w jego obec­no­ści (coram epi­scopo), 9 sierp­nia 2016 roku w bazy­lice licheńskiej.

Od chwili wyda­nia przez papieża Bene­dykta XVI motu pro­prio „Sum­mo­rum Pon­ti­fi­cum” obser­wu­jemy kon­se­kwentny wzrost zain­te­re­so­wa­nia tra­dy­cyjną litur­gią łaciń­ską w nad­zwy­czaj­nej for­mie rytu rzym­skiego oraz rytach zakon­nych i lokal­nych zarówno na świe­cie jak i w Pol­sce. Jak Ksiądz Biskup postrzega miej­sce i zada­nia śro­do­wisk łaciń­skich we współ­cze­snym Kościele?

Biskup Wie­sław Mering: Otóż to, co mnie naj­bar­dziej zdu­miewa, ale tak rado­śnie zdu­miewa, to jest fakt, że tym rytem, tą formą spra­wo­wa­nia litur­gii, która wcale nie jest pro­sta, naj­bar­dziej inte­re­suje się wielu mło­dych ludzi. To jest piękne. Bo z róż­nych stron sły­szymy takie prze­po­wied­nie o tym, że chrze­ści­jań­stwo się koń­czy, że wyczer­pało swoje siły. Wydaje się, że wiele ośrod­ków — zwłasz­cza na zacho­dzie Europy, ale prze­cież także i w Pol­sce — jest prze­ko­na­nych, że powin­ni­śmy już odejść do lamusa. Tym­cza­sem to zain­te­re­so­wa­nie mło­dych ludzi tą trudną, ale jed­no­cze­śnie piękną, pięk­nie spra­wo­waną litur­gią, budzi dużo nadziei. Bo to się ceni, co wiele kosz­tuje. Jeżeli jestem gotów wiele ofia­ro­wać, wiele z sie­bie dać, żeby się cze­goś nauczyć, żeby umieć wła­ści­wie to spra­wo­wać, to musi to budzić satys­fak­cję i radość. Tu w ogóle nie ma chyba naj­mniej­szych wąt­pli­wo­ści: ta litur­gia, ten ryt, ma swoje miej­sce w histo­rii i we współ­cze­sno­ści. Możemy tylko dzię­ko­wać Panu Bogu, że Ojciec Święty Bene­dykt XVI tak wła­śnie roz­strzy­gnął, że dzi­siaj mogli­śmy cie­szyć się tym, w czym uczestniczyliśmy.

Jak Ksiądz Biskup myśli, dla­czego wśród mło­dych ludzi stary ryt rzym­ski cie­szy się takim zainteresowaniem?

Biskup Wie­sław Mering: Dla­tego, że mło­dym ludziom pró­buje się wma­wiać, że mogą żyć niczym jak drzewa bez korzeni. Drzewo bez korze­nia nie jest w sta­nie żyć… żadna roślina. Mło­dzi też bez tra­dy­cji, bez prze­ka­zy­wa­nia zwy­cza­jów nie są w sta­nie odna­leźć swo­jego miej­sca w życiu. Dla mnie dowo­dem na to jest fakt, że tak wielu mło­dych wpada w wszel­kiego rodzaju depre­sje, traci poczu­cie sensu życia. To nie są rze­czy, które wymy­ślam na rzecz tego wywiadu, tylko ja się z nimi spo­ty­kam jako ksiądz, jako biskup. Dla­tego uwa­żam, że ci mło­dzi poszu­kują korzeni — tego, co jest dro­gie ich rodzi­com, ich bli­skim i im samym.

Ksiądz Biskup nawią­zał do tego i też chcia­ła­bym o to zapy­tać: Duże zain­te­re­so­wa­nie tra­dy­cyjną litur­gią łaciń­ską obser­wu­jemy zwłasz­cza wśród ludzi mło­dych. Czy litur­gia ta może poma­gać w kształ­to­wa­niu dobrej chrze­ści­jań­skiej ducho­wo­ści i poboż­no­ści wśród młodzieży?

Biskup Wie­sław Mering: Myślę, że jest to prawda, z dwóch powo­dów: raz dla­tego, że uka­zuje, że nie wszystko będziemy wie­dzieli o Bogu do końca. Litur­gia łaciń­ska spra­wo­wana w tej for­mie bar­dzo sil­nie — bez nazy­wa­nia nawet rze­czy po imie­niu — wska­zuje na tajem­nicę: jeżeli chcę zbli­żyć się do Boga, to z góry muszę powie­dzieć, że „Deum tamquam igno­tum cogno­sci­mus”; pozna­jemy Boga jako nie­po­ję­tego dla czło­wieka do końca. To nie jest byle kogo zda­nie; to zda­nie św. Toma­sza z Akwinu, naj­więk­szego mędrca, jakiego miał Kościół kato­licki. A zatem, po pierw­sze, ta litur­gia wspa­niale uka­zuje czy rodzi wśród uczest­ni­ków poczu­cie tajem­nicy. To jest jedno. Dwa: ta litur­gia spra­wo­wana w tym wła­śnie rycie odnosi nas do samego początku Kościoła poprzez łacinę. Język łaciń­ski to wspólne dobro Europy, dla wszyst­kich języ­ków euro­pej­skich to jest prze­cież źró­dło. Dziś wła­śnie bar­dzo wielu mło­dych ludzi zaczyna się łaciny uczyć, zaczyna do niej się­gać, bo widzą, że pró­bo­wano im wyrwać z serca część ich toż­sa­mo­ści. To, co myślę o sobie, to, czym żyję, to decy­duje o mojej toż­sa­mo­ści. Jeżeli czę­ści tego czło­wie­czeń­stwa potra­fią mnie pozba­wić, to zna­czy, że się staję bytem kale­kim, nie do końca samym sobą. A zatem te dwa przy­naj­mniej ele­menty.
A poza tym weźmy pod uwagę, z jaką sta­ran­no­ścią to wszystko się przy­go­to­wuje. Wła­śnie powie­dzia­łem księ­dzu cere­mo­nia­rzowi na sam koniec, że lepiej przy­klęk­nąć dwa razy wię­cej niż raz za mało. Bo tu nie jest sprawa z kolegą, to nie jest sprawa z sąsia­dem, tylko to jest nasze bycie przed Bogiem.

Nie­dawno Ksiądz Biskup wydał doku­ment poświę­cony dba­ło­ści o świę­tość i god­ność litur­gii, trak­tu­jący m.in. o wła­ści­wej muzyce pod­czas nabo­żeństw. Czy zda­niem Księ­dza Biskupa można obec­nie dostrzec kry­zys muzyki litur­gicz­nej czy sze­rzej kościel­nej, a jeżeli tak, to w jaki spo­sób z niego wyjść?

Biskup Wie­sław Mering: Dla mnie jest to zmar­twie­nie od dawna — bo to nie była moja pierw­sza inter­wen­cja doty­cząca muzyki i śpiewu w litur­gii. Mar­twię się tym, że prze­rywa się tra­dy­cję, łącz­ność mię­dzy star­szym poko­le­niem a młod­szym. Nie jestem prze­ciw­ni­kiem obec­no­ści mło­dej, świe­żej, dyna­micz­nej, rado­snej muzyki w Kościele, ale nie mogę zgo­dzić się z tym, że ta stara zostaje wyeli­mi­no­wana, że ona już nie odgrywa takiej roli jak powinna, a moim zda­niem coś takiego się dzieje. Dla­tego mię­dzy innymi zabie­gam o to, żeby w cza­sie nabo­żeństw obecny był jeden i drugi ele­ment. To raz.
Dwa, tekst, o któ­rym pani redak­tor mówi, docze­kał się roz­ma­itego przy­ję­cia, bo prze­cież na Kościele, na porządku, na ładzie w Kościele, na litur­gii wszy­scy się znają. Każdy jest kom­pe­tentny, nawet pan Hart­man, który pew­nie w kościele jesz­cze nigdy nie był, ale uznał, że ta ode­zwa jest nie­po­trzebna i, znie­kształ­ca­jąc bar­dzo moją myśl, usi­ło­wał sko­men­to­wać to roz­ma­icie. Mnie nie prze­szka­dza odmien­ność poglą­dów. Nikt nie musi zga­dzać się — jak mówił nasz uko­chany pre­mier Tusk — „na klęcz­kach” ze mną, ale zawsze biskup jest odpo­wie­dzialny za porzą­dek i ład w świą­ty­niach, które są na tere­nie jego die­ce­zji. Nie mogę uda­wać, że nie sły­szę o pew­nych nie­wła­ści­wych zacho­wa­niach, na przy­kład o tym, że nawet Naj­święt­szego Sakra­mentu cza­sem nie wyniosą ze świą­tyni na czas kon­certu, który wcale nie przy­po­mina poboż­nego pie­nia. I tu mam zda­nie jed­no­znaczne: uwa­żam, że im wię­cej biskupi będą o te sprawy zabie­gali, tym bar­dziej pra­wi­dłowo wyko­nują to, co do ich posłan­nic­twa należy.

Tak na gorąco (jeste­śmy tuż po Mszy świę­tej w sta­rym rycie): jakie są wra­że­nia Księ­dza Biskupa? Ksiądz Biskup pamięta z mło­do­ści, jak to wyglą­dało kie­dyś. Dzi­siaj mamy porów­na­nie, jak wygląda teraz.

Biskup Wie­sław Mering: Prawdę mówiąc, zoba­czy­łem to znowu po raz pierw­szy po pew­nie ponad sześć­dzie­się­ciu latach. Przy­po­mnia­łem sobie mojego biskupa, który w Pel­pli­nie, w znaj­du­ją­cej się tam cudow­nej bazy­lice, wtedy jesz­cze tylko kate­drze, szedł w cappa magna i budził nasze zdu­mie­nie, nasz zachwyt jako mini­stran­tów. Otóż to jest bar­dzo bogata litur­gia. Tu jest spo­kój, tu jest ład, tu jest dużo ciszy, tu jest piękny śpiew, tu jest modli­twa, która musi rodzić się w ciszy serca. Kiedy już nie­wiele mam do powie­dze­nia Panu Bogu, bo nie znaj­duję słów na wyra­że­nie tego wszyst­kiego, co we mnie się dzieje, zawsze jesz­cze mogę się uciec do mil­cze­nia, do ciszy. Jan Paweł II tak pięk­nie powie­dział o tym zja­wi­sku, że mil­cze­nie przed Bogiem staje się samą modli­twą. Pamię­tamy, jak to było w roku kapłań­skim, kiedy był przy­po­mi­nany św. Jan Maria Vian­ney, który potra­fił godzi­nami klę­czeć przed taber­na­ku­lum, nie mówiąc nic, tylko cie­sząc się obec­no­ścią i dając swoją obec­ność. Otóż to, co tu jest impo­nu­jące: nie ma żad­nego pośpie­chu. Pośpiech w litur­gii to śmierć, to jest pój­ście za tym, czego ludzie chcą; ja cią­gle sły­szę: „Te bisku­pie msze są nie do znie­sie­nia, bo one są za dłu­gie”. Ale to bie­rze się z tego, że czło­wiek nie chce dawać, tylko chce brać. On chce cią­gle znaj­do­wać jakieś „pod­niety”, które go roz­ry­wają. Nato­miast nie jest zdolny oddać swo­jego czasu, swo­jego mil­cze­nia, swo­jego wyci­sze­nia Panu Bogu. Jestem ogrom­nie wdzięczny za tę dzi­siej­szą litur­gię i za wszystko, czego byłem świad­kiem, bio­rąc w niej udział, bo prze­cież ja nie odpra­wia­łem, ale byłem na obecny na tej Mszy świę­tej przez cały czas. I widzę, że wielu wier­nym jest to bar­dzo potrzebne.

Jak Ksiądz Biskup myśli, czy w naj­bliż­szym cza­sie w Kościele mogą nastą­pić zmiany w litur­gii? Pytamy o to w kon­tek­ście słów kar­dy­nała Roberta Saraha w Londynie.

Biskup Wie­sław Mering: Księ­dza kar­dy­nała Saraha mie­li­śmy nie­dawno oka­zję gościć na tere­nie die­ce­zji, wła­śnie w sank­tu­arium licheń­skim; mia­łem też oka­zję z nim roz­ma­wiać dość długo. Mogę tylko powie­dzieć, że każda wypo­wiedź kar­dy­nała Saraha ma ogromne zna­cze­nie, bo on jest wła­śnie za litur­gię odpo­wie­dzialny. Czy to cią­głe eks­pe­ry­men­to­wa­nie na obrzę­dach jest dobre? Tu mam oczy­wi­ście swoje zda­nie. Wierni przy­zwy­cza­ili się do tej litur­gii, którą mamy w naszych kościo­łach; ja bym tylko chciał, aby ona była spra­wo­wana z pie­ty­zmem, żeby te pewne ele­menty, o któ­rych mówi­łem przed chwilą, były w niej obecne, bo tam jest miej­sca dosta­tecz­nie dużo; a czy to w końcu, te różne szcze­góły, moim zda­niem nie są naj­istot­niej­sze. Ale to jest moje zda­nie — tak uwa­żam i tak wła­śnie to wyrażam.

Dzię­ku­jemy Księ­dzu Bisku­powi za rozmowę.

Roz­mowę pro­wa­dzili: Domi­nika Kru­piń­ska (Ars Cele­brandi), Robert Adam­czyk (sank­tu­arium licheń­skie) i Bar­tosz Śli­wicki (ALE­ra­dio).

Za: arscelebrandi.pl